Rouwvliegjes / rouwmugjes: kleine vliegjes in kamerplanten & potgrond

Inmiddels is Gezondr’s artikel over fruitvliegjes ruim 500.000 keer geraadpleegd. In de honderden reacties onder het betreffende artikel blijkt dat talloze mensen slechts denken dat ze te kampen hebben met fruitvliegen. In feite ondervinden zij last aan een totaal ander soort ongedierte, namelijk rouwvliegjes oftewel rouwmugjes… Je vindt ze voornamelijk in de woonkamer en (open) keuken, dit omdat ze leven van organische materiaal…

Rouwvliegjes / Rouwmugjes in huis…

Als mensen piepkleine vliegjes in huis hebben die NIET afkomstig zijn van de fruitschaal of de GFT-bak, dan heeft men met 99% zekerheid te kampen met de piepkleine rouwvlieg oftewel rouwmug. En in het overgrote merendeel van alle gevallen zijn deze irritante vliegende insectjes afkomstig van organisch / plantaardig materiaal: potgrond, plantenbakken, bloempotten, vazen met (verwelkte) bloemen, verse kruiden (basilicum, peterselie e.a.) en ga zo maar door… Vooral oude potgrond en dode plantenwortels zijn veelvuldig de dupe. Kortom: kamerplanten!

De volwassen (varen)rouwvlieg / (varen)rouwmug gaat voor voedsel op zoek naar rottend en gistend organisch materiaal. Schimmels en mossen vinden ze heerlijk. Dus ook beschimmelde blaadjes, rottend / gistend / fermenterend / beschimmeld mensenvoedsel (fruit, kaas, GFT-afval e.a.) en al het lekkers dat in plantenaarde te vinden is… Vooral de samenstelling van de potgrond doet ‘t ‘m! Mest, mos, humus, compost, rotte houtschilfers, verdorde blaadjes, uitwerpselen van bodemfauna, schimmels, paddenstoelen / zwammen, en ga zo maar door (bron)…

Omdat volgroeide rouwmuggen / rouwvliegen zich graag in de mosrijke, schimmelrijke en humusrijke bovenlaag van potgrond verschuilen, staan ze ook wel bekend als humusvliegen en mosvliegen.

Wat zijn rouwmuggen / rouwvliegen?

De rouwmug (Sciaridae) betreft een familie uit de orde van ‘tweevleugeligen’ (Diptera), onder-orde ‘muggen’ (Nematocera). Wereldwijd omvat deze rouwmugfamilie bijna 2.500 verschillende soorten! Maar naar alle waarschijnlijkheid vallen er in de tropen maar liefst 20.000 onbekende soorten te ontdekken. Alleen al in Nederland staan dit soort vliegjes onder allerlei verschillende namen bekend, waaronder:

Varenrouwmug / varenrouwvlieg
Rouwmugje / rouwvliegje
Dondervliegje / galmugje
Maartvliegje / Maartse vlieg (‘Bibio’)
‘Lovebug’
Mosvliegje / humusvliegje
Engels: ‘midge’ / ‘gnat’ (of ‘fungus gnat’)
Knut
Duits Trauermücken (als in een mug die treurt / rouwt)
Et cetera, et cetera

In het Engels worden kleine mugjes –waarvan veruit de meeste overigens niet steken– doorgaans ‘midges’ of ‘gnats’ genoemd. De rouwvlieg / rouwmug wordt er voluit ‘dark-winged fungus gnat’ genoemd. In Nederland noemen we rouwmugjes ook wel knutten. Sommige soorten knutten zijn groot genoeg om zonder vergrootglas de vorm of zelfs de exacte soort te kunnen onderscheiden, maar vaak zijn het zulke piepkleine / minuscule vliegjes enkele millimeters) dat je ze pas ziet als ze recht voor je neus vliegen.

De wetenschappelijke naam ‘Sciaridae’ komt van het Griekse ‘skiaros’, wat donker betekent. Welbekende Nederlandse rouwvlieg(onder)soorten zijn o.a. ‘Bibio hortulanus’, ‘Bibio marci’ en ‘Dilophus febrilis’. Hoewel het bij knutten meestal om kleine niet-stekende mugjes gaat, zijn er ook knutten die kunnen prikken / steken en bloed zuigen. (bron + bron)

Hordes dode vliegjes op vensterbanken & raamdorpels…

Alle muggen zijn vliegachtigen, maar niet alle vliegen zijn mugachtigen. De vervelende piepkleine vliegjes waar veel mensen binnenshuis last van hebben, behoren zowel tot de vliegenfamilie als tot de muggenfamilie. Het gaat om fragiele beestjes die een leven beschoren zijn van slechts 1 tot 2 dagen… Je vindt ze dan ook veelvuldig dood terug op vensterbanken, onderste raamdorpels en rondom bloempotjes. In geval van een vliegjesplaag kunnen vensterbanken zelfs bedekt zijn onder een laag gestorven exemplaren! (bron)

Heb je écht te kampen met de rouwmug in huis?

De meeste mensen die kleine vliegjes in huis hebben, gaan er onwillekeurig van uit dat het om fruitvliegjes gaat… Maar wat dus allereerst belangrijk is, is om na te gaan of er wel écht sprake is van fruitvliegjes, en niet van een bepaalde knut / rouwvlieg. Hoe dan ook is de kans zeeeeeer groot dat vliegjes afkomstig zijn uit de potgrond van je kamerplanten! Check daarom allereerst:

De potgrond zélf; ga hier met een vorkje doorheen om te zien of er vliegjes opspringen of opvliegen…
De onderkant van je pot; vaak zitten er hordes kleine vliegjes, nimfjes, eitjes en zelfs larfjes onderop bloempotten…
Een eventuele stolp of schaal waarop je bloempot staat; naarmate er meer en meer water met aarde doorlekt, kunnen vliegjes zich ook daaronder nestelen…

Tip: kijk wat er gebeurt als je een plant water geeft. Gaan de vliegjes bij het geven van water direct springen of vliegen? Dan heb je waarschijnlijk last van rouwvliegjes / rouwmugjes of mosvliegjes / humusvliegjes! Let wel: de volwassen vliegjes bevinden zich doorgaans aan het grondoppervlak, dus in de bovenlaag van de potgrond die relatief rijk is aan rottend en vergistend materiaal: mos, humus, schimmels, paddenstoeltjes / zwammetjes, dode blaadjes, et cetera… Maar de muggenlarfjes zitten veel dieper, veilig tussen de plantenwortels verscholen… Zie je geen volgroeide mugjes meer, dan is het probleem dus nog niet per se verholpen. Je zult de geïnfesteerde plant sowieso moeten opnieuw moeten verpotten (ompoten / verpoten)…

Van sommige soorten rouwvliegjes zijn de vrouwtjes vleugelloos. Je ziet ze doorgaans wegspringen als je in de bovenlaag van potgrond harkt.

Levenscyclus van de rouwvlieg…

De rouwvlieg, humusvlieg oftewel mosvlieg is een minuscuul mugje van enkele millimeter (ongeveer 3 à 5 mm) groot. Naast de fruitvlieg is het zo’n beetje de vaakst voorkomende piepkleine vlieg die je in woningen terugvindt. Het is een lastige ongenode gast, want je bonjourt ‘m niet zomaar 1-2-3 je huis uit…

De larven van het rouwvliegje / rouwmugje leven namelijk hoofdzakelijk van rottende plantenwortels. Rouwvliegvrouwtjes leggen hun transparante eitjes (+/- 200 stuks) graag in vochtige aarde… Zodra de rouwvlieglarven uit hun ei komen, kruipen ze tot diep de potgrond in om alle eetbaars te verorberen wat ze tegenkomen.

Rouwmuggen bestrijden: rouwmugplaag verdelgen!

Zoals altijd geldt met ongediertebestrijding is voorkomen beter dan verhelpen. Je kunt een plant dan ook beter goed beschermen tegen infestatie door rouwmugjes / rouwvliegjes dan dat je ze achteraf moet gaan lopen vangen en verjagen. Hierbij de nodige tips om deze piepkleine irritante vliegjes uit je huis te krijgen en houden:

Sta hier eens bij stil: heb je sinds kort geleden / onlangs een nieuwe plant in de woonkamer gezet!? Of verse kruiden (basilicumplant o.i.d.) in de keuken?!
Rouwvliegjes leggen hun eitjes in vochtige potgrond; de potaarde van een plant mag dus niet te vochtig worden, dus geef je planten niet te veel water.
Gebruik altijd een pot met een gat in de bodem, zodat het water via de onderkant van de pot weg kan lopen / vloeien.
Ontdek je een plant die besmet is met rouwvliegjes, zet deze dan gedurende 2 weken apart van alle andere planten, zodat niet ook al je andere planten worden besmet.
Als je rouwmugjes in een plant ontdekt, laat de potgrond dan enigszins uitdrogen… pak afgevallen blaadjes weg… verwijder het bovenste laagje mossige potgrond… en strooi een dun laagje witzand bovenop de plantaarde.
Om volwassen / volgroeide vliegjes te doden, kun je een bakje met een dun laagje wijn naast de plant neerzetten.
Nieuwe potgrond: je kunt een plant volledig verpotten (ompoten / verpoten) in verse / insectvrije potaarde om van alle eitjes en larven verlost te raken. Verwijder ook alle grondresten rondom de plantwortels en knip rotte plantworteltjes weg.
Wanneer je een nieuwe plant koopt, check deze dan reeds in de winkel op insecten. Houd de plant bovendien uit voorzorg 2 weekjes apart van al je andere planten (ontdek je gedurende 2 weken niets, dan is de plant insectvrij).
Ter bestrijding van rouwvliegjes kun je gele kleefstrips / plakstrips / vangstrips in de potgrond plaatsen die de vliegjes aantrekken en doen vastkleven.
Ook de stofzuiger kan dienstdoen… Tik of klop tegen de plantenpot en zie de rouwmugjes opspringen en opvliegen. Houd de stofzuigerslang in de om er zo veel mogelijk te vangen.
Daarnaast kun je de potgrond begieten met een aftreksel van tabak. Dit is onschadelijk voor je planten, maar dodelijk voor rouwvlieglarven.
Tot slot kun je ervoor kiezen om insect-parasitaire nematoden / rondwormen aan je potgrond toe te voegen. De beste natuurlijke vijand van rouwvliegjes is de ‘Steinernema feltiae’ / ‘Steinernema feltidae’. Deze nematode / rondworm voedt zich met larven van de rouwmug. Verwar ze vooral niet met plant-parasitaire aaltjes!!! Zodra alle muggenlarven zijn verorberd, zullen de nematoden vanzelf ook uitsterven door uithongering. (bron)

De meeste (onder)soorten rouwvliegen / rouwmuggen kúnnen vliegen, maar doorgaans geven ze de voorkeur aan kruipen. Ze laten zich niet makkelijk opjagen: als je tegen de plantenpot tikt, blijven ze rustig zitten, of ze kruipen naar een beschutter plekje. Of ze springen op, en vliegen met een klein boogje naar een veiliger stukje potgrond. Strategische beestjes, dus! Maar GEEN fruitvlieg! Als je niet direct iets in je potplant ziet zitten, wrijf / hark dan even door het bovenste laagje aarde. Grote kans dat je de vliegjes dan ziet verspringen.

Geef je een plant water, maar blijven eventuele aanwezige vliegjes rustig / ongemoeid op de plantenaarde zitten, dan heb je waarschijnlijk toch te maken met fruitvliegjes in je plant. In dit artikel over fruitvliegjes kun je er alles over lezen: Fruitvliegjes bestrijden: beste middelen tegen fruitvlieg! Overigens is het doodmaken van rouwvliegjes c.q. rouwmugjes doodsimpel / doodeenvoudig. Deze vliegjes zijn namelijk erg sloom, en ze lopen veelvuldig over oppervlakken. Je drukt ze dus vrij gemakkelijk plat…

Misschien springen of vliegen ze plots een stukje op indien ze je vingertop gewaarworden, maar zodra ze weer landen, doe je nogmaals een poging. Ook vliegen rouwmugjes niet bepaald snel, dus met één goed gemikte klap heb je ze tussen beide handpalmen platgeslagen. Bovendien leven deze mugjes / vliegjes slechts 1 tot 2 dagen dus ze gaan binnen no-time vanzelf dood!

Als je een rouwvliegjesplaag wilt verdelgen, is het dan ook vooral de voortplanting die je wilt tegengaan. Je moet dus de levenscyclus doorbreken door eitjes en larfjes in plantenpotten te verdelgen.

Tot slot

Als je vliegjes in vochtige aarde terugvindt, hoeven dit niet per se (varen)rouwvliegen c.q. (varen)rouwmuggen te zijn; ook latrinevliegjes, rioolvliegjes en andersoortige knutten kunnen zich voortplanten in (natte of fermenterende) potgrond.

Rouwmuggen komen echt overal ter wereld voor: in de meest extreme kou en in de meest hoge hoogten… Zo’n 40 miljoen jaar geleden kwamen rouwvliegjes ook al in groten getale voor: maar liefst 1 op de 5 fossiele dieren in barnsteen betreft een rouwmug.

In grasvelden kunnen enorme groepen rouwmuglarven voorkomen, tot wel 2.500 stuks per vierkante meter. Zodra er niks meer te eten is, kan een gigantische colonne / processie / polonaise van rouwmuglarven aan het grasoppervlak tevoorschijn komen. Deze stoet beweegt zich dan voort als een slang. Op YouTube zijn er talloze filmpjes van te vinden (bron):

Heb jij te kampen met rouwmuggen / rouwvliegen in huis? Deel hieronder jouw vragen, ervaringen, bevindingen en tips!

Rouwvliegjes / rouwmugjes: kleine vliegjes in kamerplanten & potgrond - Gezondr.nl (2024)